Japanse duizendknoop: verspreiding via zaden?

Er worden in Nederland steeds vaker zaden aangetroffen bij Japanse duizendknoop. Hoe kan dat? En kunnen deze zaden kiemen en zich vestigen? Recent onderzoek geeft antwoord op deze vragen.

Tot op heden werd ervan uitgegaan dat in Nederland vooral vrouwelijke duizendknoopplanten voorkomen en deze zich alleen vegetatief verspreiden via wortelstokken en stengelfragmenten. Aan het einde van de zomer van 2018 zijn echter op meerdere locaties in Nederland Japanse duizendknopen waargenomen die na de bloei zaad hadden gezet. De NVWA heeft naar aanleiding van deze vondsten opdracht gegeven aan stichting Probos en Wageningen University & Research om te onderzoeken of deze zaden kiemkrachtig zijn en kunnen doorgroeien tot volwassen planten. Dit in aanvulling op eerder onderzoek waaruit bleek dat er al in 2011 mannelijk fertiele planten op een aantal plaatsen in Nederland aanwezig waren die voor stuifmeel zorgden en waarbij er onder kasomstandigheden zaden konden ontkiemen.

Onderzoek
Van de zaden die in februari 2019 zijn verzameld na overwintering aan de plant kiemde 70 tot ruim 90% onder geconditioneerde klimaatomstandigheden (gemiddeld voor Nederland). Vrijwel alle planten overleefden het kiemstadium en bleken zich vervolgens goed te ontwikkelen. Het overgrote deel van de kiemplanten (95%) had niet het voor Japanse duizendknoop karakteristieke blad, maar smallere wigvormige bladeren. Zeer waarschijnlijk zijn deze kiemplanten een kruising tussen Japanse duizendknoop en Chinese bruidssluier. Deze hybride is bekend onder de naam Fallopia x conollyana. Deze hybride heeft eigenschappen van zowel de moeder- als de vaderplant en is minder vitaal en invasief dan Japanse duizendknoop. Uit het veldonderzoek bleek dat bij drie van de vijf vindlocaties van zaden Chinese bruidssluier de meest waarschijnlijke bron van stuifmeel was. Op slechts één locatie werden twee kiemplanten gevonden. Het zaad dat in 2018 is gevormd lijkt dus in het veld niet of nauwelijks te ontkiemen en tot zaailing uit te groeien. Blijkbaar zijn de omgevingsfactoren te ongunstig.

De Fallopia x conollyana planten (Foto: Henk Groenewoud, NVWA)

Toekomst en beheer
Wat weersomstandigheden betreft waren 2018 en 2019 bijzondere jaren met bovengemiddeld goede weersomstandigheden voor zaadzetting. Het is dus niet gezegd dat er elk jaar kiemkrachtige zaden worden gevormd. Bij bevruchting door Chinese bruidssluier worden minder vitale planten gevormd en bovendien is de kans op kieming en vestiging in het veld klein. De bevruchting van Japanse duizendknoop door stuifmeel van mannelijk fertiele planten van Japanse duizendknoop, basterdduizendknoop en ook van de tuinplant F. japonica var. compacta is veel risicovoller met betrekking tot invasiviteit. Zaadvorming vergroot de genetische variatie en de kans op verspreiding. Daarom wordt geadviseerd om mannelijke planten van Japanse duizendknoop en Fallopia japonica var. compacta te verwijderen om zaadvorming te voorkomen.

Melden van waarnemingen
Voor zover bekend zijn er in Nederland geen meldingen van in het wild voorkomende planten van de hybride Fallopia x conollyana. Het is belangrijk om te monitoren of deze planten aanwezig zijn. Mocht u de plant waarnemen, dan wordt u verzocht dit te melden, bijvoorbeeld via de site: www.waarneming.nl.

Rapport
Lees meer in het rapport Onderzoek ontkieming zaden Japanse duizendknoop – resultaten van literatuurstudie, kasproef en veldverkenning.